چگونه مثل تویوتا فکر کنیم و ناب تولید کنیم؟

بدون شک ژاپن شدن آرزوی بسیاری از کشورهای دنیا است. ژاپنی که در گردش روزگار بلا نیز کم ندیده است، هم اکنون دومین اقتصاد توسعه یافته دنیا و سومین تولید ناخالص داخلی را در بین کشورهای دنیا دارد. این ژاپن قصه ما نماد هایی در گوشه و کنار دنیا و در جلو چشمان ما دارد که هر روز آن ها را می بینیم، به حال خودمان غبطه می خوریم، دوست داریم شبیه آن ها کار کنیم و تولید داشته باشیم: “تویوتا”

در سال 1926 میلادی ساکیشی تویودا، ملقب به پادشاه مخترعان ژاپنی، چند ماشین نساجی و ریسندگی اختراع کرد و صنایع نساجی تویوتا را تاسیس نمود. درست یازده سال بعد از آن جانشین بر حق ساکیشی، پسر بزرگ او، کیشیرو تویودا که فارغ التحصیل مهندسی مکانیک از دانشگاه توکیو و عاشق خودروسازی بود، یک خط تولید اتومبیل را در یکی از سالن های تویوتا راه اندازی و تویوتا ای ای ( تصویر زیر، Toyota AA) را تولید کرد. هر چند برخی منابع Toyota AA را اولین خودروی تجاری تویوتا نمی دانند و در حقیقت به دلیل جنگ های جهانی و فشار ارتش ژاپن بر تویوتا، اولین خودروی تجاری تویوتا یک کامیون بوده است.

اما از تاریخچه مفصل تویوتا که بگذریم، اصول مدیریتی نوینی در سراسر سیر توسعه این کمپانی معظم به چشم می خورد که در این مقاله نگاهی به آن ها خواهیم کرد و امروزه این اصول به نام تولید ناب تویوتا، Toyota Lean Production، شناخته می شوند.

کیشرو اولین مدیر عامل تویوتا در بخش خودرو سازی، و در حقیقت تویوتای کنونی بود که در سال 1937 میلادی به محض تاسیس شرکت جدید، سیستم مدیریتی نوینی را در فرایندهای تولیدی آن به کار گرفت. کیشرو حذف تمامی اتلافات را از فرایند تولید به عنوان مقدس ترین هدف در نظر گرفت و تمامی اقدامات بعدی خود را معطوف به این هدف قرار داد. در واقع تویوتا یک شرکت خودروسازی معمولی نیست و از همان آغاز راه اندازی، اصول و مبانی بکر مدیریتی در فرایندهای آن به کار گرفته شده است. در ادامه مهمترین اقدامات کیشرو و دیگر مدیران تویوتا را خواهیم دید.

به عنوان اولین قدم در سال 1938 میلادی کیشرو سیستم JIT را در تولید به کار گرفت. JIT مخفف عبارت Just In Time است و در این سیستم هیچ موجودی مواد اولیه خریداری نمی شود و هیچ محصولی ساخته نمی شود، مگر هنگامی که ضرورت ایجاب کند. این سیستم اساسا بر کاهش هزینه ها از طریق حذف موجودی های انبار تمرکز دارد. دو سال بعد موسسه تحقیقاتی تویوتا افتتاح شد، سال 1951 میلادی سیستم پیشنهاد ایده های خلاق تویوتا فعال شد، در 1973 میلادی مرکز طراحی و سال بعد مرکز آموزش تویوتا توسط کیشرو بنیان نهاده شد. تمامی این اتفاقات نوید یک شرکت خودروسازی پیشرو را می داد که هم اکنون به واقعیت پیوسته است. پس از مرگ کیشرو پسر او به همراه پسر عمویش توانستند راه کیشرو را ادامه دهند و تحولات زیر را به کمک کارکنان زبده خود ایجاد کنند:

جی دو کا: جی دو کا به معنای توقف تولید در صورت ایجاد کوچکترین مشکل است. به این ترتیب هیچوقت تولید ناقص به مراحل بعدی تولید وارد نمی شود.

کایزن: کایزن یا بهبود مستمر که در اندیشه های پدر کیشرو نیز دیده می شد به معنی بهبود مستمر در فرایندهای تولید به منظور حذف اتلافات است.

کانبان: مبدع سیستم کانبان انوتایشی، مهندس جوان تویوتا در حدود سال های 1940 میلادی است. کانبان در لغت به معنای کارت و بلیط است. تویوتا به کمک کانبان به خوبی جریان تولید و موجودی کالاهای خود را کنترل می کند.

المان های اصلی تولید ناب در بالا توضیح داده شدند و در بخش های بعدی نیز مورد بررسی قرار خواهند گرفت. امروزه المان های دیگری نیز به مجموعه روش های تولید ناب اضافه شده است که در بخش بعدی با آن ها آشنا خواهیم شد.