نسل های مختلف انقلاب صنعتی

کارخانه های مختلف به کمک خطوط تولید خود و با تولید کالاهای مختلف، بسیاری از نیازهای جوامع انسانی را برطرف کرده اند. اما با این حال باید گفت یک کارخانه موجودی ثابت و بدون تغییر است و در حقیقت خطوط تولید یک کارخانه به جهت تولید کالای مشخصی تجهیز می شوند و با پایان یافتن چرخه عمر کالای تولیدی، کارخانه ها تعطیل و متروکه می شوند. اما در نقطه مقابل کارخانه، صنعت قرار دارد و صنعت موجودی زنده است و تغییراتی که در چرخه عمر محصول بر اساس تقاضا رخ می دهد را دنبال کرده و در برابر آن ها عکس العمل مناسب و سریع نشان می دهد. در مقاطع زمانی گوناگون صنعت دچار تغییرات بزرگ و دگرگونی های اساسی در بخش های مختلف شده است. محققان و پژوهشگران صنعتی این تغییرات بزرگ را در اصطلاح انقلاب صنعتی می نامند.
در ابتدا در اواسط قرن هجدهم در انگلستان صنعتی شدن کارخانه ها رخ داد و با ابداع ماشین بخار استفاده از نیروی ماشین به جای نیروی انسان استفاده شد. این تغییر انقلاب صنعتی اول نامیده شد و سپس به کشورهای دیگر مانند فرانسه، آلمان و آمریکا نیز سرایت کرد. شروع این انقلاب در حدود سال 1760 میلادی رخ داد و به دنبال آن کشاورزی روستایی و کارگاه های سنتی به جوامع صنعتی تبدیل شدند. در دومین انقلاب، مهمترین تحول استفاده از منابع انرژی مانند برق و نفت به جای ذغال سنگ بود و در ادامه برای تولید انبوه از ایده خط تولید استفاده شد. در واقع دومین انقلاب با تولید فولاد در سال 1860 میلادی شدت گرفت و با کشف نفت در تگزاس آمریکا، مسجد سلیمان ایران و بورنئو هند رفاه بیشتری را برای مردم فراهم آورد. در این مرحله موتورهای درون سوز، خودرو، هواپیما و … اختراع شدند. اما انقلاب سوم صنعتی یا انقلاب دیجیتال بعد از جنگ جهانی دوم و با ابداع ترانزیستور اوج گرفت. انقلاب سوم زمان شروع مشخصی ندارد اما تحولات اساسی در این دوره از سال 1980 میلادی اوج گرفت. مهمترین نشانه های این انقلاب فراگیر شدن استفاده کامپیوتر، اینترنت و اتوماسیون اداری است.
در کنار تمامی تحولات اساسی که در دوره های مختلف انقلاب صنعتی رخ داد، یک واقعیت تلخ وجود دارد و آن کاهش رشد اقتصادی در دنیای امروز است. در حقیقت هر یک از دوره های انقلاب صنعتی سعی کرده اند در راستای بهبود رشد اقتصادی گام بردارند. پس از بحران های سال های 2008 و 2009 میلادی بود که پژوهشگران صنعتی در نقاط مختلف دنیا و به خصوص در آلمان به این نتیجه رسیدند که برای احیای شرایط اقتصادی نیاز به وقوع انقلابی دیگر در صنایع مختلف است. در این دوره و به خصوص از سال 2011 میلادی صنایع پیشرو در کشورهای صنعتی وارد دوره چهارم انقلاب صنعتی شدند. در واقع انقلاب چهارم انقلاب ارتباطات است و شبکه عظیم جهانی شکل گرفته است. مهمترین تحولات این انقلاب از جنس فناوری هستند و نحوه تولید و استفاده از کالاهای مختلف را به کلی دگرگون می کنند. سرعت بالای فراگیر شدن استفاده از فناوری و ایجاد تغییرات بزرگ در زندگی مردم دو شاخصه اصلی تحولات انقلاب چهارم هستند. در بخش های بعدی این مقاله در ارتباط با جزئیات انقلاب چهارم صنعتی بیشتر صحبت خواهیم کرد.